ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ (14 Απριλίου 1941)

Ευρήκε την V Μεραρχίαν διαρρέουσαν και κατά την ημέραν αδιαφορούσαν διά τον κίνδυνον της αεροπορίας.
Πάσα προσπάθεια των ηγητόρων απέβη ματαία. Η βοήθεια των επιτελών του Σώματος και των εκ Κρήτης καταγομένων αξιωματικών (επίατρος Μανουσάκης αφαντάστως ψύχραιμος, λοχαγός Ψαρουδάκης, λοχαγός Παπαδάκης) απέβη άνευ αποτελέσματος.
Ο διοικητής του Σώματος προσεπάθησε προσωπικώς να θέση μίαν τάξιν, αλλά άνευ αποτελέσματος.
Ο διοικητής του πεζικού συνταγματάρχης Παπαδόγκωνας έλεγε: «δεν μπο­ρεί κανείς να επιβληθή σε τρελλούς».
Η διαρροή εγένετο κατά βούλησιν και με τους Κρήτας αποφασισμένους να κάμουν χρήσιν των οπλών εναντίον παντός εμποδίου.
Το Σώμα Στρατού εγκατέστησε τμήμα μηχανικού και πυροβολικού υπό τον συνταγματάρχην Βλαχάβαν, με εντολήν χρήσεως όπλων. Αλλά χρήσις όπλων δεν γίνεται, ως ανέφερε δικαίως ό συνταγματάρχης Βλαχάβας, εναντίον Μεραρχίας.
Αι ομάδες πλέον των κομμουνιστών ευρίσκόντο εν δράσει εις τα μετόπισθεν όλων των Μεραρχιών και ένοπλοι ενέσπειραν το κήρυγμα «πόλεμον κατά του πολέ­μου» δια προκηρύξεων, τας οποίας το Σώμα Στρατού υπέβαλε και εις το Τ.Σ.Η., το οποίον ενημερούτο τηλεφωνικώς, χωρίς όμως να ανησυχήση ουδέ να στείλη ένα των επιτελών του, ίνα έχη προσωπικήν αντίληψιν.
Αι ομάδες αναγνωρίσεως του Σώματος είχον συγκεντρωθή όπισθεν των συνόρων δι' ανασυγκρότησιν και πιθανήν χρησιμοποίησιν, ως ενόμιζε η Στρατιά, εκμε­ταλλεύσεως επιθετικής προελάσεως! !!
Tη αιτήσει του Σώματος και υπό την διοίκησιν του συνταγματάρχου Ιπ. Φίλη διετέθησαν 2 ομάδες εις γέφυραν Μέρτζανης προς απαγόρευσιν βία, οιουδήποτε τμήματος επιχειρούντος άνευ εγκρίσεως την διάβασιν ταύτης.
Ο διοικητής της Μεραρχίας, ο γηραιός αείποτε γενναίος και τετιμημένος υ­ποστράτηγος Παπαστεργίου, προσέλθων συντετριμμένος εις το Στρατηγείον του Σώματος ανέφερε εις τον Σωματάρχην μίαν μόνον φράσιν: «Μεραρχία δεν υπάρχει».

Άμα τη αφίξει μου εις το Β' Σώμα Στρατού, είχον υποδείξει εις τον Σωματάρχην, ότι λόγοι φιλανθρωπίας, δικαιοσύνης, αλλά και αμοιβής και διά τον με­ράρχον και δια την Μεραρχίαν, επέβαλλαν την διάθεσιν του μεράρχου εις άλλην τιμητικήν θέσιν και την αντικατάστασην τούτου δια νεωτέρου. Δεν εισηκούσθην τότε και τον αντικατέστησε η Στρατιά, ως υπεύθυνον ούτως ειπείν της διαρροής. Απόφασις απολύτως άδικος και αψυχολόγητος, προς την οποίαν το Σώμα Στρα­τού αντέδρασε. Οπωσδήποτε διετάχθη ο γηραιός μέραρχος, παρά την ψυχική ν και σωματικήν κόπωσιν, βοηθούμενος και υπό του συνταγματάρχου Φιλιππίδη, όστις απελάμβανε μεγάλου κύρους εις την Μεραρχίαν λόγω της γενναίας διαγωγής του ως διοικητού πυροβολικού, όπως εξαντλήση πάσαν επιρροή ν του δια την συγκράτη­σιν των διαρρεόντων, προς τους οποίους να γνωρίση ότι πάσα διαρροή εκείθεν των συνόρων ήτο αδύνατος έστω και με χρήσιν των όπλων της.

Ούτω κατωρθούτο η συγκέντρωσις των μονάδων της Μεραρχίας ταύτης πολύ πέραν της γέφυρας Πέτρανη.

Η δοθείσα υπό του μεράρχου αναφορά ήτο υπερβολική.

Έθεσα πάντοτε το ερώτημα, γιατί η Μεραρχία αύτη, η τόσον ηρωική, υπέ­στη τόσης εκτάσεως διαρροήν. Γιατί, τίποτε δεν .μπορούσε να την συγκράτηση;

Γνωρίζω, διότι είδον την συγκινητικήν κατάστασιν του γηραιού μεράρχου, εγνώρισα την λύπην ιδιαίτατα των εκ Κρήτης αξιωματικών, εγνώρισα την λύπην των στελεχών. Εις το ερώτημα μου τότε δεν απήντησαν, διότι ήσαν υπό την επιρ­ροήν μιας καταστάσεως διαρροής, και δεν ηδύναντο να εμβαθύνουν.

Εις τοιαύτας περιστάσεις υπάρχουν αναμφισβητήτως σκηναί και πανικού και απειθαρχίας και διαρροής. Οι μεγάλοι στρατοί της Γερμανίας και της Γαλλίας μεταχειρίζονται διά τοιαύτας καταστάσεις φράσεις υβριστικάς και ταπεινωτικάς διά τους στρατιώτας των (απομνημονεύματα Λούντερτοφ εις τον πρώτον πόλεμον), ώστε να απορή κανείς πώς εκστομίζονται τοιαύται φράσεις από ιατρούς, οι οποίοι είνε κατ' εξοχήν υπεύθυνοι δια νόσον, διά την οποίαν τα χρησιμοποιηθέντα φάρ­μακα είνε αντίθετα προς την νόσον. Η διάγνωσις τότε υπήρξε κακίστη εις την πε­ρίπτωσιν που μας ενδιαφέρει.

Δεν επρόκειτο περί πανικού, δεν επρόκειτο περί διαρροής εκ φόβου.

Η Μεραρχία  των Κρητών, και είνε προς τιμήν των, παρουσίασε, αφ' ης εδόθη δια­ταγή συμπτύξεως, αφ' ης δηλαδή, έστω και αργά, υπό της Ανωτάτης Διοικήσεως εδόθη το επίσημον σύνθημα του κινδύνου κυκλώσεως υπό των επερχομένων Γερμανών συνολικήν ανταρσίαν — συνολικήν απαίτησιν -— συνολικόν σύνθημα και αίτησιν: «Μ ε τ α φ ο ρ ά ν  σ τ η ν   Κ ρ ή τ η ν».

 Εζήτει ολόκληρος η Μεραρχία, από του μεράρχου της μέχρι του τελευταίου στρατιώτου: «την απόφασιν εκείνην, ήτις έπρεπε να διαφωτίση την επικρατούσαν σύγχυσιν των ανωτάτων διοικήσεων, και να παρουσίαση την μεγαλυτέραν  υλοποίησιν των προθέσεων του Κόδρου της Ελλάδος, του αειμνήστου Βασιλέως Γεωργίου του β'. ο οποίος, κορυφή όλων, παρουσίασε την ηρωικωτέραν θέλησιν συνεχίσεως του αγώνος».

Αλλά εις την τιμητικήν ταύτην ανταρσίαν της Α' Μεραρχίας αι υπεύθυναι ανώταται διοικήσεις δεν διείδον τίποτε απολύτως και δεν διείδον ουδέ στοιχειώδη απόφασιν χορηγήσεως των απαιτουμένων μακράν του πεδίου μάχης πλέθρων γης, αφού πρότασις του Σώματος, όπως συγκεντρωθή η Μεραρχία νοτιώτερον και εγ­γύς των Ιωαννίνων, απερρίφθη υπό του διοικητού της Στρατιάς.

Εις το καταφανές σύνθημα και πόθον «Στην Κρήτη» εις την ανταρσίαν της V Μεραρχίας μία μόνον λύσις, ένα φάρμακο: «όσον το δυνατόν προς τα οπίσω τα­χύτερον». Το Σώμα Στρατού το εζήτησε. Δεν εδόθη. Και απέμεινε η ανταρσία άνευ θετικού αποτελέσματος και με αψυχολόγητα τότε μέτρα, αλλά και συμπερά­σματα. Αν η Μεραρχία αύτη μετεφέρετο. εκείνος, ο οποίος θα την επεθεώρει θα ανέφερε εις αντίθεσιν των αναφορών διαρροής.

«Η Μεραρχία τω ν Κ ρ η τ ώ ν, σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί σ α κα ι με άριστον ω ς πάντοτε η θ ι κ ό ν,  α ν α μ έ ­ν ε ι   ε τ ο ί μ η π ρ ο ς ε κ τ έ λ ε σ ι ν τ ω ν δ ι ατ α γ ώ ν   θ υσ ί α ς του Β α σ ί λ ε ω ς κ α ι τ ο υ Έ θ ν ο υ ς».

Αυτήν την απάντησιν ώφειλον, ως υπεύθυνος επιτελάρχης ενός δοξασμένου Σώματος, ως παράπονον μιας των ηρωικωτέρων  και πλέον δοκιμασθεισών Μεραρ­χιών του Σώματος, ώφειλον εις τους αετούς της Τρεμπεσίνας και του Σεντέλι. ώ­φειλον δια την ηρωικήν Μεραρχίαν των Κρητών.

Η φράσις του επιτελάρχου Πλατή, ως απάντησις εις αίτησιν του Σώματος δοθείσης μ ο ι. τηλεφωνικώς: «Τσακαλώτο η Υ Μεραρχία δεν θα κινηθή εντεύθεν των συνόρων». απετέλεσε το κύκνειον άσμα, ήτο η πένθιμος καμπάνα δια την V Μεραρ­χίαν των ηρώων Κρητών. Αντί σωτηρίου φαρμάκου, η εκτελεστική βολή.

Η περίπτωσις της Μεραρχίας Κρητών, πρέπει να αποτελέση περίπτωσιν με­λέτης και εξαγωγής συμπερασμάτων, διότι παρουσιάζει μίαν συνολικήν επίκλησιν, μίαν συνολικήν ανταρσίαν ολοκλήρου Μ. Μονάδος, με μοναδικόν σκοπόν και πόθον να μεταφερθή εις το ελεύθερον του πατρίου εδάφους μέρος, ίνα συνεχίση τον πό­λεμον.

Αι σκέψεις μου αυταί δεν αποτελούν εφεύρεσιν εκ των υστέρων, πολύ δε πε­ρισσότερον επίκρισιν ανωτάτων διοικήσεων, νικηφόρων άλλως τε, οιαιδήποτε και αν είνε αύται και προς τας οποίας ο σεβασμός υπήρξε πάντοτε ακατάλυτος.

Εκείνο που εσκέφθην τότε ως αρμόδιος επιτελάρχης, ως και η διοίκησις και το Επιτελείον του Σώματος, έφθανε μόνον την αρμοδιότητα και τον χώρον ταύτης και παρουσιάσθη υπό μορφήν αιτήσεως του Σωματάρχου: «μεταφέρατε την Μεραρ­χίαν προς τα οπίσω». Το περισσότερον δεν ανάγεται εις την αρμοδιότητα του Σώ­ματος.

Αν τώρα παρουσιάζω την γνώμην μου, την παρουσιάζω ως καθήκον, ως υποχρέωσιν ενός, όστις έζησε τας τραγικάς ταύτας στιγμάς με μίαν και μόνον πρόσθεσιν: «να εξαχθούν τα συμπεράσματα, «από εκείνους, που οφείλουν, στρατιωτικοί ιστορικοί ονομαζόμενοι, να μη λησμονούν να εξετάζουν με το καλύτερον ψυχοσκόπιον τας ψυχολογικάς επιδράσεις, αντιδράσεις και διακυμάνσεις, τας οποίας προκαλούν γεγονότα συντριπτικής σπουδαιότητας».

Αλλά, ας ουνεχίσωμεν τας οδυνηράς αναμνήσεις.

Οι κομμουνισταί, οι φυγάδες, οι πανικόβλητοι ιδιαίτατα των μετόπισθεν, αλλά  και η ανταρσία της V Μεραρχίας, μετέδωσαν την νόσον και εις παραπλήσια Συν­τάγματα και παρουσιάσθη μία αθλία κατάστασις ανυπακοής, εντός της οποίας άπασαι αι Μ. Μονάδες προσεπάθουν να επιβάλουν την τάξιν.

Στρατοδικεία συνεστήθησαν και επεβλήθησαν κυρώσεις προς περιστολή ν του μιάσματος.

Η IV Μεραρχία είχε καλυφθή και συνεπτύσσετο εκείθεν του ποταμού και ου­δόλως ηνωχλήθη.

Το Τ.Σ.Η. διέτασσε την λήψιν αυστηροτάτων μέτρων.

Αλλά εις τοιαύτας περιπτώσεις το καλύτερον και συντελεστικώτερον μέτρον είνε το κύρος και η εμπιστοσύνη προς τας Διοικήσεις. Παράδειγμα Μεραρχία Σπηλιωτοπούλου και κατά συνέχειαν Ρουσσοπούλου.

Τί άλλη πρωτοβουλία από την διαταγήν του Σώματος «τυφεκισμός άνευ διαδι­κασίας ;».

Αναφοραί και διαταγαί, πιστοποιούσαι την προσπάθειαν όλων των Μ. Μονά­δων, υπάρχουσι εις τας πολεμικάς εκθέσεις τούτων.

Αλλά αύται θα ήσαν έννοιαι άνευ σημασίας, αν δεν συνωδεύοντο διά του πα­ραδείγματος των ηγητόρων. Και διά τους μεράρχους του και διά τους διοικητάς γενικώς το Β' Σ. Στρατού ήτο υπερήφανον, ότι ενήργει νικηφόρον έναντι των Ι­ταλών εντός του δημιουργουμένου χάους. Ανώτεροι αξιωματικοί έγιναν πολυβοληταί - διμοιρίται, ομαδάρχαι. Και έτσι αξιωματικοί και στρατιώται απετέλουν το σύνολον της συνεχούς θελήσεως έναντι των Ιταλών.

Το Τ.Σ.Η., επληροφορείτο ανελλιπώς και την κατάστασιν και τα λαμβανόμενα μέτρα. Η συνεχής προέλασις των Γερμανών, τα αφικνούμενα διαλελυμένα τμή­ματα του Γ' Σ. Στρατού και η γενική κατάστασις ηνάγκασε τον διοικητήν Στρα­τιάς να καλέση τους Σωματάρχας εις Ιωάννινα.

Τον διοικητήν του Σώματος ετήρουν ενήμερον τηλεφωνικώς της καταστάσεως εις Ιωάννινα. Το αποτέλεσμα της συγκεντρώσεως ταύτης ήτο η αναφορά προς τον Αρχιστράτηγον. εις ην ανεφέρετο η γνώμη των Σωματαρχών και η κατάστα­σης των Μονάδων των.

(Επιστροφή)