ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ .


Ακριβώς εδώ και ένα μήνα αναγγέλθηκε πως οι τρεις μεγάλες ομάδες ανταρτών που παλεύουν στην Ελλάδα, ο ΕΛΑΣ, ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ κάναν μία συμφωνία και αυτή τη βδομάδα έφτασαν νέα πως σχηματίστηκε μια πολιτική επιτροπή στα βουνά της Ελλάδας με σκοπό τη δημιουργία κυβέρνησης εθνικού συνασπισμού. Η επιτροπή αυτή ήρθε σε επαφή με
την ελληνική κυβέρνηση ζητώντας της να πάρει μέρος. Η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει τώρα πως αυτή ήταν η στάση της πάντα. Μα η ιστορία των σχέσεων της με το ΕΑΜ διαψεύδει αυτήν την όψιμη δήλωση πατριωτικής ευρύτατης σκέψης.

Όταν το όραμα για ελευθερία, ευημερία και κοινωνική
δικαιοσύνη κρατούσε τους Έλληνες ενωμένους.Ο
Ζέρβας  και ο Βελουχιώτης γιορτάζουν μαζί  την
 ανατίναξη της γέφυρας του  Γοργοποτάμου (25/11/42)
 και χορεύουν τον ίδιο  χορό.

Το ΕΑΜ, που ο ΕΛΑΣ είνε η μαχητική του δύναμη, ιδρύθηκε στην Ελλάδα ένα μόλις μήνα ύστερα απ' τη γερμανική εισβολή του Απρίλη του 1941. Είχε αξιόλογες επιτυχίες' η πιο επιβλητική ήταν η γενική απεργία και διαδήλωση του Μάρτη του 43, που ανάγκασε τις αρχές κατοχής να ανακαλέσουν τη διαταγή για την πολιτική επιστράτευση στην Ελλάδα. Το φθινόπωρο του 1942, όταν γινόταν προπαρασκευή για να γίνει επίθεση του Ρόμμελ στην Αίγυπτο, στάλθηκαν στην Ελλάδα σύμμαχοι αξιωματικοί για να ρθουν σε επαφή με τους αντάρτες, που η βοήθεια τους ήταν αναγκαία για ν' ανατινάξουν γέφυρες και καράβια σε λιμάνια, ώστε να σπάσουν το γερμανικό σύστημα ενισχύσεων στην Αφρική. Δεν φαίνεται να σκέφτηκε το συμμαχικό Στρατηγείο στο Κάιρο πως οι αντάρτες μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για πολύ ευρύτερες επιχειρήσεις και πως θάπρεπε να τους σταλεί εφοδιασμός σε πλατιά κλίμακα. Το αντίθετο, όταν το ΕΑΜ φάνηκε να μαζεύει δυνάμεις στην πόλη και στην ύπαιθρο, ήρθε η σκέψη πως θάταν σωστό να ευνοήσουν και να εκθρέψουν μία αντίπαλη αντάρτικη οργάνωση κάτω από το συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα, έναν αξιωματικό του στρατού που οι υπηρεσίες του ήταν στην διάθεση καθενός, που θα μπορούσε να του πληρώσει αρκετά, από τον καιρό των ημερών του 1925-26, όταν άνηκε στην προσωπική σωματοφυλακή του διχτάτορα Πάγκαλου.

Ο Στρατηγός Ν. Ζέρβας Γενικός
Αρχηγός του ΕΔΕΣ κάπου στα
Ηπειρωτικά  βουνά.

 Ύστερα η ελληνική κυβέρνηση πλησίασε διάφορες ομάδες αντιδραστικών αξιωματικών στην Ελλάδα καθοδηγούμενες απ τους στρατηγούς Λάβδα και Πλατή, που οι ίδιοι ήταν σε επαφή με τους Κουίσλιγκ. Η κυβέρνηση ζητούσε να ιδρύσει μιαν οργάνωση που να κρατήσει «το νόμο και την τάξη» στην Ελλάδα και έστειλε αξιωματικούς προσεχτικά διαλεγμένους για τις αντιδραστικές τους απόψεις, για να διοικήσουν τον ελληνικό στρατό στην Αίγυπτο, που σκόπευαν αργότερα να τον χρησιμοποιήσουν σαν μεταπολεμική αστυνομική δύναμη. Το φθινόπωρο του 1942 και την άνοιξη του 1943 πολλοί Έλληνες διέφυγαν από τη δίωξη των Νάτσι προς τη Μ. Ανατολή. Εκεί μπήκαν στον ελληνικό στρατό στην Αίγυπτο που σκόπευαν αργότερα να τον χρησιμοποιήσουν σαν μεταπολεμική αστυνομική δύναμη. Το φθινόπωρο του 1942 και την άνοιξη του 1943 πολλοί Έλληνες διέφυγαν από τη δίωξη των Νάτσι προς τη Μ. Ανατολή. Εκεί μπήκαν στον ελληνικό στρατό και τον βρήκαν καθοδηγούμενο από γνωστούς φιλοφασίστες. Ήταν επόμενο να ξεσπάσουν ταραχές που επεκτάθηκαν και στο ελληνικό ναυτικό. Η ελληνική κυβέρνηση φοβούμενη μην πάρει όλη η κατάσταση πάρα -πολλή δημοσιότητα, έδιωξε τους πιο σημαίνοντας απ' τους μεταξικούς στην κυβέρνηση και έβανε στη θέση τους τέσσερεις δεξιούς βενιζελικούς.
Αυτή η κίνηση δεν ικανοποίησε τις απαιτήσεις του ΕΑΜ, που ο στρατός του, ο ΕΛΑΣ, αύξανε διαρκώς σε δύναμη την Άνοιξη και το καλοκαίρι του 1943 κατόρθωσε να διώξει τους εισβολείς από ολόκληρη την Πίνδο, από μέρος της Ηπείρου, πάνω από τα Γιάννενα, απ τη δυτική Μακεδονία, τον Όλυμπο και τα Πιέρια, τη δυτική Θεσσαλία και τα ορεινά νοτιοδυτικά μέρη της Κεντρικής Ελλάδας και επίσης από μερικές περιοχές στη βορεινή και βορειοδυτική Πελοπόννησο και στην Κρήτη. Σε όλες αυτές τις περιοχές οργανώθηκε μια ελληνική διοίκηση στα 1943. Ο Στρατός αριθμούσε 40-50.000 άνδρες με εφεδρείες δύο ως τρεις φορές μεγαλύτερες' οι εφεδρείες όμως είχαν έλλειψη από όπλα και εφοδιασμό. Τις επιθέσεις του πάνω σε ζωτικές εχθρικές συγκοινωνίες τις εκτελούσε έντεχνα ώστε να συμπέφτουν μέσα στη γενική συμμαχική στρατηγική. Έτσι, όταν οι σύμμαχοι άρχισαν την εισβολή στην Ιταλία, οι αντάρτες κινητοποίησαν τις δυνάμεις τους και τον ίδιο καιρό ξέσπασε η φήμη πως ήταν επικείμενη μια συμμαχική επίθεση στην Ελλάδα και έτσι ήταν σε θέση να ακινητοποιήσουν σοβαρές γερμανικές δυνάμεις. Οι γερμανοί προσπάθησαν να αρπάξουν την ευκαιρία για να κάνουν μια κυκλωτική απόπειρα και οργάνωσαν μιαν αξιόλογη εκστρατευτική δύναμη ενάντια στις σοβαρές αντάρτικες συγκεντρώσεις στην περιοχή του Ολύμπου. Ο ΕΛΑΣ διασκόρπισε τις δυνάμεις του έτσι που η γερμανική επίθεση έπεσε στο κενό, και όταν οι γερμανοί άρχισαν να αποσύρονται, ο ΕΛΑΣ τους κτύπησε από πίσω. Ο ΕΛΑΣ ενισχύθηκε αξιόλογα τον καιρό της ιταλικής συνθηκολόγησης. Πολλές ιταλικές μονάδες παράδωσαν τον οπλισμό τους στον ΕΛΑΣ και μερικοί ιταλοί φαντάροι προσχώρησαν στις γραμμές του.
Στη διάρκεια αυτής της περιόδου της στρατιωτικής δράσης, οι δυο άλλες ομάδες των ανταρτών έπαιξαν ένα ασήμαντο ρόλο.. Ο ΕΔΕΣ με αρχηγό το συνταγματάρχη Ζέρβα και η ΕΚΚΑ με το συνταγματάρχη Ψαρρό δεν είχαν ποτές περισσότερο από πολύ λίγες χιλιάδες άνδρες ανάμεσα τους. Ο συν) ρχης Ζέρβας κρατάει μια περιοχή στην Αιτωλία και ο συν) ρχης Ψαρρός δρα στον Παρνασσό. Το καλοκαίρι του 1943 ένα μέρος από τις δυνάμεις της ΕΚΚΑ πήγε στον ΕΛΑΣ και οι υπόλοιποι φαίνονται να συνεργάζονται μ' αυτόν από τότες. Ο συν) ρχης Ζέρβας χτύπησε τον ΕΛΑΣ πριν από μήνες, καλώντας την κομμουνιστική οργάνωση [να διαλυθεί]. Ο ΕΛΑΣ τον κάλεσε να ξεκαθαρίσει τις ομάδες του από τα φασιστικά στοιχεία και είτε να συνεργαστεί με τον ΕΛΑΣ ενάντια στους γερμανούς ή να διαλυθεί. Ξέσπασε μια σύγκρουση και ο Ζέρβας σώθηκε από πλέρια καταστροφή με την επέμβαση της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής. Υπογράφτηκε μια συμφωνία τον Ιούνη του 1943 κάτω από την έμπνευση της Στρατιωτικής Αποστολής, με την οποία συμφωνία κάθε ομάδα είχε εξουσία στην περιοχή που κρατούσε και όλοι οι αντάρτες μπαίνανε κάτω από τις διαταγές του Συμμαχικού Στρατηγείου Καΐρου. Το κίνημα αντίστασης έπαιρνε επίσημη αναγνώριση. Η συμφωνία ενίσχυε τη θέση του ΕΑΜ και αδυνάτισε τη θέση του βασιλιά που αναγκαζότανε να δώσει μιαν υπόσχεση τον Ιούνη πως μέσα σε έξι μήνες, ύστερα από τη μέρα που θα το επέτρεπε η στρατιωτική κατάσταση, θα γινότανε εκλογές για εθνοσυνέλευση για να αποφασίσει για το ζήτημα της μοναρχίας.
Ο βασιλιάς στα μυαλά των Ελλήνων είνε δεμένος με τη Μεταξική διχτατορία' το κίνημα αντίστασης έχοντας πείρα από τις δηλώσεις δεν τούδωσε απάντηση. Η εξόριστη κυβέρνηση πάνω σ' αυτό έβανε μπρος να πείσει τις βρετανικές αρχές πως οι Έλληνες αντάρτες ήταν παράνομες συμμορίες, που δε θα μπορούσαν να δώσουν καμία βοήθεια στους Συμμάχους. Ο ταξίαρχος Τέντυ (ψευδώνυμο) , ο αρχηγός της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα, που βοήθησε στην υπογραφή της συμφωνίας των ανταρτών, πήρε τη δήλωση του βασιλιά με την πραγματική της αξία και σκέφτηκε πως η στιγμή ήταν ώριμη για συμφιλίωση. Χωρίς να συμβουλευθεί την ελληνική κυβέρνηση ή το βρετανικό Υπουργείο των Εξωτερικών, κανόνισε ώστε μια αντιπροσωπεία από αντάρτες να πάει στο Κάιρο για να εξηγήσει στο συμμαχικό στρατηγείο την άποψη του Κινήματος της Αντίστασης πάνω στο ζήτημα της μοναρχίας και να αρχίσει διαπραγματεύσεις με την εξόριστη κυβερνήτη, για να συντονιστεί ο αγώνας μέσα και έξω απ' την  Ελλάδα για να πραγματοποιηθεί αληθινά εθνική ένωση. Η αντιπροσωπεία έβανε δυο αιτήματα: 1) Να μη γυρίσει ο βασιλιάς στην Ελλάδα πριν γίνει δημοψήφισμα και 2) να μπουν αντιπρόσωποι των ανταρτών στην ελληνική κυβέρνηση. Απότυχαν και στα δυο. Ο βασιλιάς απευθύνθηκε για υποστήριξη στο Πρόεδρο Ρούζβελτ και στον κ. Τσώρτσιλ, που ήταν τότες μαζί στο Κεμπέκ.. Του Ρούζβελτ η απάντηση ήταν φιλική μα αόριστη, του Τσώρτσιλ θερμή και συγκεκριμένη. Στο ζήτημα της αντιπροσώπευσης οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ απότυχαν με την επέμβαση του κ. Καίϊζυ, τότες Άγγλου υπουργού στη Μ. Ανατολή. Αυτός σκέφτηκε πως  δε θάταν νομιμοφροσύνη απέναντι στην Α. Μ. το Βασιλέα των Ελλήνων να φέρουν μέσα στην κυβέρνηση αρχηγούς ανταρτών που ήταν ίσως μονάχα καλοί πολεμιστές, μα όχι πεπειραμένοι διπλωμάτες. Η αντιπροσωπεία γύρισε πίσω, κάνοντας εκθέσεις της άκαρπης επίσκεψης. Πιο πολλές ταραχές ακολούθησαν στον ελληνικό στρατό και το ναυτικό.
Στο αναμεταξύ οι σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στην Ιταλία και γινότανε σκέψη πως ήταν επικείμενη μια συμμαχική απόβαση στα Βαλκάνια. Ένας μεγάλος αριθμός από Κουΐσλιγκ, αγωνιώντας να βρεθούν στη σίγουρη μεριά, πήγαν στους αντάρτες. Οι μικρές και ασήμαντες ομάδες εξαφανίστηκαν καθώς τα περισσότερα μέλη τους χρειάζονταν να ενωθούν με οργανώσεις που αναγνωρίζονται από τους Συμμάχους. Το ΕΑΜ αρνήθηκε να δεχτεί τυχοδιώκτες. Αλλ' ο ΕΔΕΣ, που βρισκότανε σε δύσκολη θέση από έλλειψη αριθμών, δεν είχε τέτοιες επιφυλάξεις.

Ύστερα από την απόβαση στο Σαλέρνο γινότανε έπιταχτική ανάγκη για τους Γερμανούς να φρουρούν καλά τη δυτική ακτή της Ελλάδας. Μετάφεραν δυνάμεις από την ανατολική στη δυτική Ελλάδα μέσα από τα εδάφη του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ μπήκε σε δύσκολη, θέση. Τον χτυπούσαν οι Γερμανοί από την Ανατολή και από την Αλβανία, ενώ πίσω βρισκόταν ο Ζέρβας. Εκείνη τη στιγμή οι Γερμανοί ανάγγειλαν πως υπέγραψαν ανακωχή με το Ζέρβα και, σαν αποτέλεσμα, ο Ερυθρός Σταυρός μπορούσε να στείλει τρόφιμα στις περιοχέ που κατέχονταν από τις δυνάμεις του. Ακόμα μια φορά ο ΕΛΑΣ κάλεσε το Ζέρβα να καθαρίσει τις γραμμές του από τους Κουίσλιγκ και να πάψει κάθε συνεργασία με τους Γερμανούς.
Το βρετανικό υπουργείο των Εξωτερικών διάψευσε πως είχε υπογραφεί αμνηστία ανάμεσα στο Ζέρβα και στους Γερμανούς ή πως ο Ζέρβας ζήτησε ποτές τη βοήθεια των Γερμανών για να χτυπήσει, τον ΕΛΑΣ, αλλά δεν μπορεί να διαψεύσει το επίσημο βρετανικό ανακοινωθέν που έλεγε πως αφού (σημ. μεταφρ. υπογραμμισμένο στο κείμενο) συμβουλεύτηκε τη Στρατιωτική Αποστολή ο Ζέρβας απόρριψε τούς γερμανικούς όρους. Ούτε μπορεί να διαψεύσει το Φόρεϊν Όφφις πως επιφανείς αρχηγοί του ΕΔΕΣ εφοδιασμένοι, με συμμαχικά πυρομαχικά προσπάθησαν πραγματικά να διώξουν τον ΕΛΑΣ από την Ακαρνανία, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία και ζήτησαν τη βοήθεια των ταγμάτων Ασφαλείας, που πληρώνονταν από τους Κουίσλιγκ για να εξολοθρεύσουν τους αντάρτες και που είχαν ανάμεσα στους αρχηγούς τους έναν απ' τους συντρόφους του Ζέρβα, το Ντερτιλή, και τρεις παλιούς υπασπιστές του Βασιλιά.

Έτσι ο ΕΛΑΣ ήταν κάτω οπό πυρά από όλες τις μεριές, από τους Γερμανούς, από τα τάγματα ασφαλείας, από τον ΕΔΕΣ και από την προπαγανδιστική μηχανή της Ελληνικής Κυβέρνησης στο Κάιρο.
Και ακριβώς αυτή την κρίσιμη στιγμή οι σύμμαχοι παύανε να στέλνουν στον ΕΛΑΣ κάθε εφόδιο. Ο ΕΛΑΣ, παρ' όλα αυτά, κατανίκησε τους Γερμανούς που στάλθηκαν ενάντια του, ενώ ο ΕΔΕΣ κατακομματιάζονταν σε μικρές ομάδες και ο Ζέρβας διωχνότανε οπό το Αιτωλικό του φρούριο, όπου βρισκότανε οπό ένα χρόνο και πιο πολύ. "Αναγκάστηκε να αποσυρθεί δυτικά οπό το δρόμο Άρτας-Ιωαννίνων στη Νότια Ήπειρο και η συμμορία του θα διαλυότανε ολοκληρωτικά αν δεν γινότανε επέμβαση της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής. Μια καινούρια αναστολή υπογραφότανε το Νοέμβρη του 1943 μονάχα για να παραβιαστεί το Γενάρη του 1944, όταν ο Ζέρβας ξαφνικά προχώρησε μέσα στα Τζουμέρκα και χτύπησε τον περίφημο αντάρτη Άρη Βελουχιώτη  . Ο Άρης υποχώρησε χωρίς να δώσει μάχη και η Βρετανική Αποστολή απαγόρεψε στο Ζέρβα να διακόψει την επίθεση του ενάντια στον Άρη, ενώ γινότανε διαπραγματεύσεις για μια διαρκή συμφωνία. Είνε η πρόσφατη συμφωνία που μνημόνευσε ο Τσώρτσιλ στο -μήνυμα του για την εθνική γιορτή των Ελλήνων- Σε πολλές ευκαιρίες πρόσφατα αυτός και άλλοι κυβερνητικοί ομιλητές μιλήσανε πάνω στις διαιρέσεις ανάμεσα στο ελληνικό κίνημα αντίστασης. Ολοφάνερα η Βρετανική πολιτική ήταν να υποστηρίζει τον ΕΛΑΣ, όσο η συμμαχική θέση ήταν στρατιωτικά αδύνατη, αλλά τώρα πήραν την πρώτη θέση πολιτικές υστεροβουλίες και ειδικά οι φιλικές σχέσεις ανάμεσα στο Βασιλιά των Ελλήνων και στο Φόρεϊν Όφφις.
Στους περασμένους έξι μήνες μόνο τέτοια κουρέλια ειδήσεων επιτρεπότανε να περάσουν, όσο δηλαδή να δειχτεί πως ο Έλληνας πολεμάει τον Έλληνα. Η προπαγάνδα του Καΐρου ζωγράφιζε μιαν εικόνα από δυο εξίσου εξοπλισμένες ομάδες ανταρτών πού κατατρίβονται σε μικρούς προσωπικούς καυγάδες «σαν εκείνους που οι Έλληνες συχνά έχουν κάνει στην ιστορία τους». Οι σύμμαχοι δεν μπορούν και δεν πρέπει να θυσιάσουν την καλή θέληση του ΕΛΑΣ για χατήρι του συνταγματάρχη Ζέρβα και της συμμορίας του. Γίνεται επειγόντως σοβαρό για τη Βρετανική Κυβέρνηση να αναθεωρήσει την ελληνική της πολιτική. Κανένας προοδευτικός Έλληνας δεν μπορεί να δώσει ανεπιφύλακτη υποστήριξη στην υπόθεση των συμμάχων, αν δεν γίνουν δεκτές οι ακόλουθες απόψεις:
1) Ο Βασιλιάς να μη γυρίσει στην Ελλάδα, ώσπου να προσκληθεί από δημοψήφισμα του Ελληνικού Λαού.
2) Να πάψει κάθε ενίσχυση στους αντιδραστικούς τυχοδιώχτες και να εφοδιασθούν και εξοπλισθούν επαρκώς οι πραγματικές οργανώσεις αντίστασης που βάσταξαν το βάρος της πάλης.
3) Να σχηματιστεί αμέσως μια αντιπροσωπευτική κυβέρνηση που να συντονίσει την πολιτική προσπάθεια μέσα κι έξω απ' την Ελλάδα και με την απελευθέρωση της Ελλάδας να κυβερνήσει τη χώρα ώσπου να γίνουν ελεύθερες εκλογές.

Κάθε άλλη λύση είναι μοιραίο να φέρει τελικά όχι ειρήνη και τάξη παρά εμφύλιο πόλεμο.

Υποσημειώσεις:

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο αγγλικό περιοδικό The New statesman and nation.— Τεύχος 684 της 1ης Απρίλη 1944, σελ.220. Δημοσιεύτηκε μεταφρασμένο στα ελληνικά στη Κομμουνιστική Επιθεώρηση τέσσερεις μήνες αργότερα— Αριθμός φύλλου 28, Ιούλης 1944.