Η (ΕΛΛΗΝΙΚΗ) ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΥΤΡΩΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ

Kατά την εποχήν αυτήν ο Βενιζέλος, αλλά και οι  άλλοι πολιτικοί αρχηγοί, θεωρούν αναγκαίαν την «αναστολήν» των εθνικών διεκδικήσεων, ιδίως ως προς τα Δωδεκάνησα και την Κύπρον. Αργότερον θα γίνη λόγος δια την σκληράν στάσιν του πρωθυπουργού προς τους εξεγερθέντας κατά των Άγγλων Κυπρίους, αλλά και έναντι των Δωδεκανησίων η στάσις του δεν υπήρξεν ολιγώτερον άκαμπτος.

  ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ 27ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1929

ΠΡΟΕΔΡΟΣ. Ο κ. Δ. Σακελλαρίου έχει τον λόγον.

Γονατιστοί ζητούν την
Ένωση με τη μητέρα
Πατρίδα (σχεδίασμα Λύτρα)

Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ. Εις τον «Ημερήσιον Τύπον» ανεγράφει είδησις, ήτις δεν διεψεύσθη και ήτις επροκάλεσεν εύλογον συγκίνησιν παρά τη κοινή γνώμη, μήπω συνελθούση...

I. ΝΙΚΟΛΙΤΣΑΣ. Κύριε Πρόεδρε, υπάρχει σχετική επερώτησις.

I. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ (Πρόεδρος της Βουλής) Πρόκειται περί του επεισοδίου.

Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ. ...εκ της βαθείας απογοητεύσεως την οποίαν εδοκίμασεν εκ της εν Γενεύη στάσεως του υ­πουργού των Εξωτερικών της Μεγάλης Βρεττανίας. Η είδησις αύτη αναφέρεται εις επεισόδιον προκληθέν εν τη Μα­κεδονική πρωτευούση υπό του εκείσε Ιταλού Προξένου αξιώσαντος και επιτυχόντος την απομάκρυνσιν εκ του τόπου της τελετής της Εθνικής ημών εορτής της σημαίας των Δωδεκανησίων. Λαμβάνω την τιμήν να παρακαλέσω την Κυβέρνησιν, όπως ευαρεστουμένη πληροφορήση την Εθνικήν αντιπροσωπείαν πρώτον μεν αν αληθεύη η είδησις αύτη και δεύτερον υπό ποίας συνθήκας έλαβε χώραν το επεισόδιον το οποίον έπληξεν εις τα καίρια την εθνικήν ψυχήν, διότι, εγώ τουλάχιστον, δεν θέλω να πιστεύσω, ότι ο αντιπρόσω­πος της γείτονος και φίλης δυνάμεως, μεθ' ης είναι νωπή εισέτι η επίσημος σφυρηλάτησις των πατροπαραδότων δε­σμών φιλίας, η μετ' εξαιρετικής χαράς χαιρετισθείσα εν αμφοτέραις ταις χώραις, εγένετο επιλήσμων των προς την χώραν ήτις τον φιλοξενεί υποχρεώσεων του, όπως δεν θέ­λω έτι πλέον να πιστεύω ότι αι Ελληνικαί αρχαί Θεσσα­λονίκης υπετάχθησαν ανάνδρως εις την πρωτάκουστον και αυθάδη...

Ε. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ. Όχι, δεν είναι δυνατόν να επιτρέπε­ται τοιαύτη έκφρασις.

Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ. Ανακαλώ την φράσιν, κ. Πρόεδρε.

Ε. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ. Δεν είναι κοινοβουλευτική η φράσις αύτη.

Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 26/3/29

Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ. Δεν είναι δυνατόν αι αρχαί της Θεσσαλονίκης να υπετάχθησαν εις την αξίωσιν του ξένου αντιπροσώπου, ήτις μόνον ουχί αποτελεί επέμβασιν εις τα εσωτερικά της χώρας πράγματα, επέμβασιν λαμβάνουσαν χώραν καθ' ην στιγμήν ο Ελληνικός Λαός, μεγαλόψυχος εν τούτω, ενόμισεν, ότι η εκ της υπογραφής του συμφώνου φι­λίας μετα της γείτονος επικρατείας χαρά έδιδεν εις αυτόν την ευκαιρίαν να ρίψη εις την λήθην την θλιβεράν ανάμνησιν ενός άλλου επεισοδίου το οποίον προ ετών έθετεν εν κινδύνω τας αγαθάς σχέσεις των δύο Κρατών. Πεποιθώς, ότι η Κυβέρνησις της οποίας ηγείται ανήρ είπερ τις και άλλος εύθικτος επί ζητημάτων καθαπτομένων της εθνικής αξιοπρέπειας, έπραξε και προς τα έξω και προς τα έσω το καθήκον της, απεκδέχομαι τας ζητηθείσας πληροφορίας και τας προωρισμένας να ικανοποιήσωσι την δεινώς τρωθείσαν εθνικήν φιλοτιμίαν.

I. ΝΙΚΟΛΙΤΣΑΣ. Κατέθεσα επ' αυτού επερώτησιν.

I. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ. Όταν έλθη η σειρά της.

Π. ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ. Είναι συναφές το θέμα.

I. ΝΙΚΟΛΙΤΣΑΣ. Ανεγράφη ότι αι αρχαί εφέρθησαν ασεβώς κατά των Δωδεκανησίων και παρακαλούμεν τον κ. υπουργόν των Εσωτερικών να μας πληροφορήση τίνα μέ­τρα ελήφθησαν κατ' αυτών.

Eφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 26/3/29

Ε. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ. Κύριοι βουλευταί, δεν είναι ακριβές, ότι υπάλληλοι του Κράτους έδειξαν προς το Λάβαρον των Δωδεκανησίων συμπεριφοράν μη επιτρεπομένην. Ελέχθη, ότι εκακομεταχειρίσθησαν το Λάβαρον· δεν είναι αληθές. Το αληθές είναι ότι πέρυσιν εις ανάλογον περίστασιν εγεννήθη διπλωματικόν ζήτημα δια το Λάβαρον των Δωδεκα­νησίων, ο δε υπάλληλος της διοικήσεως ·— δεν ημπορώ ακριβώς, να είπω ποίος είναι αυτήν την στιγμήν — χωρίς να ερωτήση, όπως ώφειλε τον Γενικόν Διοικητήν, τι  έπρεπε να κάμη εις την περίστασιν αυτήν, εζήτησεν από τους κρατούντας το Λάβαρον να το αποσύρωσιν και το απέσυραν χωρίς να δημιουργηθή κανέν επεισόδιον. Αυτά είναι τα γεγονότα. Τώρα επιθυμώ να προχωρήσω και περαιτέρω. Η παρουσία των Δωδεκανησίων πολιτών Ελλήνων φερόντων Λάβαρον έχω την γνώμην, ότι δεν ημπορεί να ενοχλήση κανένα και ότι επομένως, δεν δύ­ναται να προκαλέση επέμβασιν της Κυβερνήσεως ουδεμίαν. Αλλά πρέπει να προσθέσω, ότι το Λάβαρον το οποίον έλαβε μέρος κατά την τελετήν της 25ης Μαρτίου είχεν επιγραφήν τοιαύτης φύσεως, ώστε να δημιουργήση πραγματικώς ευλόγους παρατηρήσεις, η γνώμη μου δε είναι, ότι οι Δωδεκανήσιοι, πολίται Έλληνες, οι ο­ποίοι είναι ωργανωμένοι και έχωσι ένα Λάβαρον, δύναν­ται να εμφανίζωνται κατά τας τελετάς με το Λάβαρον των, άλλα τούτο δεν πρέπει να περιέχη εκφράσεις, αι ο­ποίαι δύνανται να δυσχεράνουν τας διεθνείς σχέσεις της Ελλάδος και προ πάντων να φέρωσι προσκόμματα εις μίαν πολιτικήν, η όποια είναι καθιερωμένη με την ομόθυμον γνώμην ολοκλήρου του πολιτικού κόσμου της Ελλά­δος και την οποίαν πολιτικήν των στενωτέρων οσημέραι σχέσεων της Ελλάδος μετά της Ιταλίας είμεθα αποφασι­σμένοι ν' ακολουθήσωμεν πιστώς. Το Λάβαρον αυτό έγρα-φεν επάνω «Ελευθερία εν τη Ενώσει» ή κατ' άλλους «Ένωσις ή Θάνατος». Λοιπόν έχω καθήκον, να δηλώσω ρητώς προς τους φίλους Δωδεκανησίους, ότι οφείλουν εις το Λάβαρον των να μη περιλαμβάνουν εκφράσεις, αι οποίαι δύναται να δυσχεράνουν τας διεθνείς σχέσεις της Ελλάδος και προ πάντων, να μη παρεμβάλλουν προσκόμ­ματα εις την πολιτικήν της φιλίας μας μετά της μεγάλης γείτονος Μεσογειακής Δυνάμεως. Βεβαιώ και πάλιν την Βουλήν, ότι δεν εδείχθη ασέβεια και ανευλάβεια εκ μέρους των υπαλλήλων προς το Λάβαρον των Δωδεκανησίων, αλ­λά μόνον τους είπον ν' αποσύρουν το Λάβαρον των και το απέσυρον. Αυτό είναι το επεισόδιον.

Π. ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ. Αληθώς, κύριοι, οφείλω να είπω, ότι η πολιτική η εξωτερική την οποίαν ακολουθεί η Κυβέρνησις, πολιτική φιλίας μετά των γειτόνων Κρατών και ακόμη μετά των μεγαλυτέρων δυνάμεων, είναι πολιτική την οποίαν ποθεί όλος ο πολιτικός κόσμος της Ελλάδος και από της απόψεως ταύτης βεβαίως και ο Ελληνικός πληθυσμός εκείνος, ο οποίος δεν αισθάνεται, ως είναι φυσικόν ν' αντιλαμβανώμεθα πάντες όχι μόνον  οι εν τη αιθούση ταύτη αλλά και οι εκτός της αιθούσης ταύτης, δεν αισθάνεται εαυτόν ικανοποιημένον εκ της τύχης του, πρέ­πει να φροντίζει να μη παράσχη κωλύματα εις την τοιαύ-την πολιτικήν της Ελλάδος η οποία ως ελπίζω, θα εί­ναι τοιαύτη εν τη καθόλου διεξαγωγή, ώστε και την θέσιν αυτών σήμερον  να διευκολύνη. Αλλά εκείνο το οποίον μόνον έχω να παρατηρήσω είναι   ότι δεν πρέπει εις τους Έλληνας τούτους, ν' αρνούμεθα το φυσικόν αίσθημα το οποίον  έχουσι την αγάπην προς την πατρίδα των  και  την επιθυμίαν και τον πόθον τον μεγάλον του να ίδωσιν εαυτούς ως Έλληνας   το  γένος,   ως   Έλληνας   την  ψυχήν,ως Ελληνας πραγματικούς   του να εκφράζωσιν ένα πόνον , όπως μίαν ημέραν  καταστώσιν και  αυτοί πολιτικώς Έλληνες. Δια τούτο παρά  την όλην ανάγκην της  τηρησεως μιάς πολιτικής, θα επεθύμουν να συστήσω εις την Κυβέρνησιν , να μη λαμβάνονται αυθαιρέτως μέτρα, ώστε και το αίσθημα αυτών να θίγεται και να δίδωσιν αφορμήν επεισοδίων , τα οποία και  εις την διεξαγωγήν της πολιτικής  θα  είναι δυσάρεστα, αλλά και εις την ψυχήν του κάθε Έλληνος δεν θα είναι δυνατόν να θεωρηθώσιν ως ευάρεστα. Τον πόνον αυτόν αισθάνονται και όλοι οι Έλληνες και δι' αυτό θα ήθελαν να συστήσω και εις την Κυβέρνησιν και εις τον υπουργόν των Εσωτερικών, να συστήση εις τα όργανα του, να μη προβαίνωσιν εις πράξεις τοιαύτας , αι οποίαι θίγουσι το αίσθημα το δίκαιον και εύλογον, το φύσει υπάρχον, το οποίον δεν δύναται οιαδήποτε πολιτική οιασδήποτε Κυβερνήσεως να εξαλείψη, το  αίσθημα το οποίον αισθάνεται εν γένει ο Ελληνικός Λαός.

Α. ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣIΟΥ. Νομίζω, ότι αι δηλώσεις του  Προέδρου της Κυβερνήσεως είναι κατά τούτο ικανοποιη­τικαί , ότι η κατοχή των Δωδεκανήσων από την Ιταλίαν δεν σημαίνει και κατάπνιξιν των πόθων των Δωδεκανησίων, ούτε δημιουργεί δικαίωμα επεμβάσεως, ούτε δυσχεραίνει τας φιλικάς σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας. Η εκδήλωσις των Εθνικών αισθημάτων των Δωδεκανησίων, οι ό­ποιοι είναι και θέλουσι να μένουσιν Έλληνες, είναι αναμ­φισβήτητος, είναι δ' επίσης αναμφισβήτητον, ότι η πολιτική την οποίαν ακολουθεί σήμερον το Κράτος είναι πολιτική

καθορισθείσα εκ συμφώνου και από τας παρελθούσας Κυ­βερνήσεις και  από όλα τα πολιτικά κόμματα της χώρας. Δεν φαντάζομαι, ότι θα ήτο δυνατόν εν γνώσει της Κυβερ­νήσεως να συμπεριεφέρθησαν αι αρχαί του Κράτους ασέμνως προς τους Δωδεκανησίους, διότι ηθέλησαν, να μετάσχωσι μιάς Εθνικής εορτής, αφού έχουσι το δικαίωμα, να εί­ναι και πολίται Έλληνες. Κατά πόσον η επιγραφή του Λαβάρου δικαιολογεί ή δεν δικαιολογεί την Κυβέρνησιν, θα παρακαλέσω, να εξετασθή το ζήτημα τούτο, διότι άλλο είναι. να είχε γραφή «Θάνατος ή Ένωσις» και άλλο «Ε­λευθερία ή Ένωσις» διότι το να είπουν εις μίαν Εθνικήν εορτήν «Ελευθερία ή Ένωσις» δεν νομίζω, ότι είναι προσβλητικόν |διά κανένα, τοσούτω μάλλον, καθόσον η Ελλάς επιθυμούσα να έχη  φιλικάς σχέσεις με την μεγάλην γεί­τονα Επικράτειαν κάμνει, ότι είναι δυνατόν, όπως μη γίνη καμμία παρεξήγησις από το άλλο μέρος, ότι δήθεν εδώ καλλιεργούνται ενέργειαι εξεγέρσεως κατά του καθε­στώτος. Ούτως εχόντων των πραγμάτων νομίζω, ότι εκεί­νον  το οποίον επιβάλλεται είναι, η Κυβέρνησις να λάβη ακριβεστέρας πληροφορίας, δια να πιστοποιηθή, αν η λύσις η γενομένη εκ μέρους του αρμοδίου υπαλλήλου εις την Θεσσαλονίκην έχει κάποιαν δικαιολογίαν, διότι αν η επιγραφή ήτο «Ελευθερία ή Ένωσις», νομίζω, ότι θα έπρεπε  να κληθή εις απολογίαν ο υπάλληλος, διότι κατ' αυτόν τον τρόπον συμπεριεφέρθη εις ομοεθνείς, οι οποίοι δεν έκαμον τίποτε άλλο, παρά να εκδηλώσουν την εθνικό­τητα αυτών όπως είχαν δικαίωμα και υποχρέωσιν.

Κ. ΖΑΒΙΤΣίΑΝΟΣ. Εν σχέσει προς την ευθύνην των υπαλλήλων των εξαρτωμένων εκ της δικαιοδοσίας του υ­πουργείου των Εσωτερικών, οφείλω να πληροφορήσω την Βουλήν, ότι δια σημερινού τηλεγραφήματος εζήτησε το υπουργείον, να πληροφορηθή τας λεπτομερείας. Και αν οι υπάλληλοι αυτοί εν ταις λεπτομερείαις υπερέβησαν τας υ­ποχρεώσεις των ή έσφαλλον κατά τι, βεβαίως θα τιιμωρηθούν.