ΑΝΔΡΕΑΣ. ΣΚΑΝΔΑΜΗΣ:Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΑΧΗΤΗΣ

ο μελαγχολικOς πριγκιψ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΗΣΕ ΤΗΝ  ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ.

     Πρίγκιψ Νικόλαος,   μια πολυσύνθετη  φύσις: Θεατρικός συγγραφεύς, ζωγράφος,   πολεμιστής

                                                                                                           

                                                                                                           

Πριν από  24 χρόνια, [1] την 8ην Φεβρουαρίου του 1938, απέθανεν εις τας Αθήνας ένας υπέροχος Έλλην, ένας αληθινός πρίγκιψ την ψυχήν και πρίγ­κιψ εις τον τίτλον : ο Νικόλαος, τριτότοκος υιός του Βασιλέως Γεωργίου Α', Όλη η Ελλάς και ιδι­αίτερα ο κόσμος των Γραμμάτων και της Τέχνης επένθησε την απώλειαν του ευγενεστάτου αυτού Έλληνος, που παρ' όλας τας πικρίας που τον επότισεν η μοίρα, έφυγεν από την ζωήν, χωρίς θλίψιν.

Είχε  προφθάσει να ιδή την ευτυχίαν των παιδιών του, των τριών αγαπημένων θυγα­τέρων του, της Όλγας, της Ελισσάβετ και της  Μαρίνας. Είχε ιδή την  παλινόρθωσιν της  Βασιλείας , κατόπιν της πανη­γυρικής ετυμηγορίας  του ελ­ληνικού λαού υπέρ του Βασι­λέως  Γεωργίου Β'. Είχε τέλος  ιδή την Ελλάδα εις τον δρόμον της  εθνικής  αναδημιουρ­γίας και της προόδου. Τότε, εις ηλικίαν 60 ετών, ο πρίγκιψ  Νικόλαος  έκλεισε τα μάτια μπροστά εις το φως που  καθωδηγούσε  πάντα την ωραίαν ζωήν του, εις  το φως που έ­λαμπε μέσα εις την  αγνήν ψυ­χήν του, εις το ελληνικόν φώς της πατρίδος του, που τόσο εί­χε αγαπήσει και τόσο είχε μοχθήσει κυρίως διά την πνευματικήν και καλλιτεχνικήν της ε­ξέλιξιν.

Ο πρίγκιψ Νικόλαο; είχε γεννηθή εις τας Αθήνας τον Ιανουάριον του 1872 και εσπούδασεν  εις την Στρατιωτικήν Σχολήν των Ευελπίδων .Τον Μάρτιον του 1897, φέρων ­τον βαθμόν του λοχαγού ,ανέλαβε  την διοίκησιν πυροβολαρχίας  και  ανεχώρησε, δια Βόλον  και κατόπιν δια Λάρισαν, όπου είχε έγκατασταθή το  Ελληνικόν Στρατηγείον. Ο ατυχής  εκείνος πόλεμος  του 97 μαζί  με τας θλιβεράς  συνεπεί­ας , τας  οποίας  είχε δια την Ελλάδα και τον λαόν μας , επέπροτο να δυσχεράνη και  την θέσιν του  Διαδόχου και των Πριγκίπων και    τελικώς να τους  μεταβάλη σε εξιλαστήρια θύματα. Ο Νικόλαος  εδοκίμασε μεγάλην πικρίαν  από το γεγονός αυτό , διότι τα αίτια της ατυχούς εκείνης εκστρατείας  δεν ωφείλοντο  εις τον στρατόν , αλλά εις την κυβέρνησιν της χώρας , η οποία παρεσύρθη από τον φιλοπόλεμον ενθουσιασμόν του λαού, χωρίς να δυνηθή  να σταθμίση τας υφισταμένας συνθήκας και να κυριαρχήση της  διαμορφωθείσης  υπό ανευθύνων στοιχεί­ων  καταστάσεως. Ήτο το πρώτον νέφος, που εστάλαζεν εις την ευαίσθητον ψυχήν του Νικολάου, τον εθνικόν πόνον.

 Το 1902  ο Πρίγκιψ Νικό­λαος  ενυμφεύθη  εις την Πετρούπολιν την μεγάλην Δούκισσαν της Ρωσίας Ελένην Βλαδιμιρόβναν.  Από τον γάμον του απέκτησε τρεις θυγα­τέρας  που διεκρίνοντο. όχι μόνον διά την ωραιότητα των, αλλά κυρίως  διά την λεπτό­τητα του  χαρακτήρος και του  ήθους  των. Κατά τους Βαλκανικούς πο­λέμους του 1912—13  έλαβεν ενεργόν μέρος και ο  Πρίγκιψ Νικόλαος, επέδειξεν άριστα στρατιωτικά προσόντα. Μετά την κατάληψιν της Θεσσαλο­νίκης υπό του νικηφόρου Ελληνικού  Στρατού, . διωρίσθη στρατιωτικός διοικητής  της μακεδονικής πρωτευούσης  και  από της θέσεως  του αυτής διε­ξήγαγε διπλωματικάς συνεν­νοήσεις, τόσον μετά των Βουλγάρων, όσον και μετά των Σέρβων, Και εις  αμφοτέ­ρας τας  περιπτώσεις ο αείμνη­στος  Πρίγκιψ Νικόλαος ανε­δείχθη ικανώτατος.

Εκείνο όμως, το οποίον κυ­ρίως χαρακτηρίζει την περίοδον κατά την οποίαν διετέλε­σε στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης, είναι το θλιβερόν συμβάν της δολοφονίας του πατρός του, αειμνήστου  Βασιλέως Γεωργίου Α'.

Ο Νικόλαος, καίτοι βαθύτατα συντετριμμένος επέδειξεν αξιοθαύμαστον ψυχραιμίαν κατά τας κρισίμους εκείνας στι­γμάς ,  κατά τας  οποίας τα  πνεύματα του στρατού και του λαού ήσαν εξημμένα και ηδύνατο από ώρας εις  ώραν, να  σημειωθούν ανεπανόρθωτα  γε­γονότα.

Μέσα εις εκείνον τον φλογερόν αναβρασμόν, την ταραχήν και την νευρικότητα που επικρατούσαν, ο Νικόλαος κα­τόρθωσε να πνίξη τον βαθύ πόνον του εκ της απωλείας του προσφιλούς πατρός του, να αρθή εις το ύψος των κρισί­μων περιστάσεων και διά του προσωπικού κύρους του να ε­πιτυχή όπως μη διασαλευθή η τάξις και τα γεγονότα να ε­ξελιχθούν όσον το δυνατόν όμαλώτερον.

Κατόπιν εμεσολάβησεν ο πρώτος  παγκόσμιος πόλεμος με τας δραματικάς πολιτικάς  διαμάχας, αποτέλεσμα των ο­ποίων υπήρξεν η απομάκρυνσις του Βασιλέως Κωνσταντίνου και των μελών της βασιλικής οικογενείας εξ Ελλάδος.

Μετά τίνα έτη ο Βασιλεύς και οι Πρίγκιπες επανήλθον εις την πατρίδα των, διά να επακολούθηση ατυχώς και δευ­τέρα πολυετής απομάκρυνσίς των. Κατά το διάστημα της μακράν της Ελλάδος παραμονής  του ο Πρίγκιψ Νικόλαος  υπήρξεν ο πλέον δυστυχής  Έλλην. Έζησεν εναλλάξ εις το  Παρίσι, το Λονδίνον και την Ζυρίχην. Αλλ' έζησεν ως καλλιτέχνης, ως  οραματιστής , ως  νοσταλγός της χώρας εις  την οποίαν εγεννήθη. Επίστευε και  ηγάπα με πάθος την Ελλάδα. Παρά την απογοή­τευση· που ησθάνετο εξ αιτίας της αναγκαστικής  αποδημίας , παρά την σκληρότητα της  πά­λης, την οποίαν διεξήγαγε διά την αυτοσυντήρησίν του, ενδιεφέρετο  και ησχολείτο συ­στηματικώς  με κάθε τι που εί­χε σχέσιν με την  Ελλάδα.

Η φύσις, επίσης, είχε προι­κίσει τον πρίγκιπα Νικόλαον και με ένα ακόμη ωραίον ταλέντον. 'Ητο ένας εκλεκτός  ζωγράφος. Οι .πίνακες του, τους  οποίους  υπέγραφε με το καλλιτεχνικόν ψευδώνυμον «Νι­κόλα λα Πρένς» έκαμαν τον γύρον της Ευρώπης και επέσυ­ραν παντού την ευμένειαν της κριτικής.

Το θέατρον, ακόμη, υπήρξε μία από τας  αδυναμίας του πρίγκιπος Νικολάου. Είχεν ιδιαιτέραν κλίσιν εις  την συγγραφήν θεατρικών έργων και ιδιαιτέραν συμπάθειαν εις  τους ανθρώπους του θεάτρου. Έγραψε πολλά θεατρικά έργα υπό το ψευδώνυμον «Μάρκος Μαρής». Μεταξύ των καλλιτέ­ρων του θεωρείται η θεατρική δημιουργία του υπό τον τίτλον: «Αθώα  Αμαρτωλή» που ανεβιβάσθη από της σκηνής του Βασιλικού Θεάτρου και εσημείωσε σημαντικήν επιτυχίαν.

Πρίγκιψ ή στρατηγός, καλ­λιτέχνης ή διανοούμενος ο Νι­κόλαος υπήρξεν ενας άνθρωπος που επροτίμησεν, όπως ο ίδιος  γράφει εις  τα  απομνη­μονεύματα του «Τα 50 χρόνια της ζωής μου»—«μίαν συντετριμμένην ζωήν με κάθαράν ,συνείδησιν, από μίαν φήμην και δόξαν εδρεομένας επί ερειπίων». Έτσι εσκέπτετο ο απλός, ο αγαθός  και ειλικρι­νής  αυτός Έλλην Πρίγκιψ. Η στρατηγική, η διπλωματία και το πρωτόκολλον αποτελού­σαν δι' αυτόν έργα που επεβάλλοντο από την υποχρέωσιν της  καταγωγής του. Ό,τι ή­σθάνετο, ό, τι τον ενδιέφερε πραγματικά, ό,τι αποτελούσε ανάγκη και σκοπόν της ζωής του, ήσαν η ποίησις, η φιλολο­γία, το θέατρον, η μουσική, η ζωγραφική. Ό,τι τον συγκι­νούσε βαθειά ήτο η φιλανθρωπία, η αγάπη προς την φύσιν και η λατρεία του ωραίου.

Αυτός  ήτο ο Πρίγκιψ Νικό­λαος. Ο μελαγχολικός  ιδαλγός, που ήλθε πριν από 24 χρό­νια εις τον τόπον αυτόν που εγεννήθη, διά να αφήση την τελευταίαν του πνοήν κάτω α­πό τον Αττικόν ουρανόν, που τόσον  ελάτρευεν. 'Ήλθε ν' αναπαυθή εκεί υψηλά εις τον  γραφικόν λόφον της Δεκελείας, ως αν  εις έπαλξιν  αρετής  δια να εύρη  την γαλήνην  που αναζητούσε  πάντα εις  την ζωήν του, ως την ωραιοτέραν απολύτρωσιν από τα ανθρώπινα πάθη.

Υποσημειώσεις:

[1] Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ της  Κυριακής 11 Φεβρουαρίου 1962