Τετάρτη 27 Ιουλίου 2011

Giuseppe Prezzolini: Φασισμός και Φουτουρισμός.


O Chesterton έχει γράψει πως μέσα στον Φασισμό υπάρχει αρκετός φουτουρισμός. Ο Άγγλος συγγραφέας προχώρησε σ' αύ­τη του τη διαπίστωση, αγνοώντας προφανώς, τις σχέσεις φιλίας ανά­μεσα στο Marinetti  και στο Mussolini.
Σαν καλός μουσικός εντόπισε μέ­σα σε μια συμφωνία την συγχορδία ενός οργάνου και την απομόνωσε.
Ίσως κάποτε να υπήρχε φουτουρισμός μέσα στον φασισμό. Το ομολογώ χωρίς καμιά κακή διά­θεση. Ο φουτουρισμός εξέφρασε πολύ πιστά ορισμένες σύγχρονες ανάγκες και ένα κάποιο μιλανέζικο περιβάλλον.
 Η λατρεία της ταχύτητας, η αγά­πη για τις βίαιες λύσεις, η περιφρό­νηση των μαζών και ταυτόχρονα η γοητευτική έκκληση προς αυτές τις ίδιες, η τάση για μια υπνωτική κυ­ριαρχία των μαζών, ο εκθειασμός ενός αποκλειστικού εθνικού αισθή­ματος, η αντιπάθεια για τη γρα­φειοκρατία συνιστούν συναισθημα­τικές τάσεις που μπόρεσαν να περά­σουν αυτούσιες από τον φουτουρισμό στον φασισμό.
Σε μια δεδομένη ιστορική στι­γμή ομοιότητες του είδους μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και σε αντί­παλες ιδεολογίες- πολύ περισσότε­ρο δε στις προσκείμενες.
Δεν χρειάζεται λοιπόν να υπεν­θυμίσουμε, όπως κάνει το τελευταίο φουτουριστικό μανιφέστο ότι οι πρώτοι φουτουριστές υπήρξαν Ιnterventisti  (οπαδοί της εξόδου της χώρας στο πόλεμο) ότι με την κατηγορία του Interventismo φυλακίσθηκαν κατά τη διάρ­κεια της μάχης του Μάρνη, ότι πά­λι με την κατηγορία του Interventismo κλείστηκαν στη φυλακή μαζί με τον Μussolini στις 12 Απριλίου 1915, ότι στα 1919 βρέ­θηκαν για μια ακόμη φορά στην φυλακή μαζί με τον Mussolini με τις κατηγορίες της φασιστικής από­πειρας ενάντια στην ασφάλεια του κράτους, και της «σύστασης ένοπλων  ομάδων».
Δεν χρειάζεται να θυμηθούμε, όπως προτρέπει το μανιφέστο εκεί­νο, ότι εκείνοι που δημιούργησαν τους πρώτους Συνδέσμους ανάμεσα στους Arditi και στα πρώτα Fasci di combattimento ήταν πράγματι οι Φουτουριστές.
Όπως είπε με μια ιστορική πλέ­ον φράση, μια φουτουριστική και φασιστική εφημερίδα ο Mussolini είναι μια «θαυμάσια φουτουρι­στική ιδιοσυγκρασία». Γι' αυτό δεν υπάρχει ή παραμικρή αμφιβο­λία.
Ύστερα απ' όλα αυτά είναι πια δυνατό να ζητούνται εξηγήσεις και να εκφράζονται αμφιβολίες;
Προσωπικά είμαι φίλος των κα­θαρών Ιδεών. Δεν κάνω πολιτική. Ίσως οι δύο αυτές δραστηριότη­τες, η θετική και η αρνητική να συνδέονται με κάποιο νήμα λογι­κής. Είναι όμως πολύ δύσκολο να αντιμετωπισθούν πολιτικά δίχως κά­ποιο κίνδυνο σύγχυσης των ιδεών.
Σαν φίλος των ξεκάθαρων ιδεών δεν μπορώ να ανακαλύψω μέσα στην ανάπτυξη του Φασισμού, μια οποιαδήποτε θέση για το Φουτουρισμό.
Ο τρόπος κωδικοποίησης του Φασισμού, οι αιτίες υπάρξεως του, τα προγράμματα του, αντικρούον­ται με το πρόγραμμα και την πραγματικότητα του Φουτουρισμού νοούμενου σαν τέχνη.
Αν δεν κάνω κάποιο λάθος ο Φασισμός θέλει να είναι: αξιοκρα­τία, παράδοση, σεβασμός στην εξουσία. Ο Φασισμός αρέσκεται να αναπολεί τη Ρώμη και τη κλασσικότητα. Ο Φασισμός θέλει να κρατηθεί πάνω στην γραμμή που χάραξαν ένδοξοι Ιταλοί και μεγάλοι ιταλικοί θεσμοί όπως ο Καθολικισμός.
Σ' όλα αυτά τώρα ο Φουτουρισμός είναι αντίθετος. Ο Φουτουρισμός είναι η διαμαρτυρία ενάντια στη παράδοση· είναι ο αγώνας ενάντια στα Μουσεία και στο κλασσικισμό...
Ή ιδρυτική διακήρυξη του Φου­τουρισμού που χρησιμοποιείται σα προπαγάνδα και σα διαμαρτυ­ρία, και μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν έχει αποκηρυχθεί από την ηγε­σία του Φουτουριστικού Κινήμα­τος, διαβεβαιώνει ότι επιθυμεί: «να πολεμήσει ενάντια στο μοραλισμό, στο φεμινισμό κ.λπ.».
Πώς είναι δυνατό να ταυτιστούν όλα αυτά τα πράγματα με το Φασισμό, που αντίθετα, επιθυμεί να αποκαταστήσει όλες αυτές τις ηθι­κές αξίες και αρέσκεται να επιλέγει για τα εξώφυλλα των στρατιωτικών του περιοδικών τις φωτογραφίες από τα πιο γνήσια ρωμαϊκά ερεί­πια;
Ο Φουτουρισμός είναι η τέχνη του ελεύθερου στίχου, της ελεύθε­ρης έκφρασης, των ελεύθερων λέ­ξεων ή καλύτερα ακόμη της κατάρ­γησης των λέξεων, τέχνη της αφής και των θορύβων. Ο Φασισμός αν­τίθετα ενισχύει το λειτούργημα του σχολείου, εισάγει παντού τα Λατι­νικά, αναγνωρίζει στο De Amicis και στο Μanzoni τους αν­τιπροσώπους του ιταλικού πνεύμα­τος.
Μια αντίθεση περισσότερο έντο­νη βρίσκεται σε ό,τι αφορά τον Δι­εθνισμό. Ο Φασισμός είναι μια πολιτική προσπάθεια καθαρά ιτα­λική. Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορεί να συμμαχήσει με τους φα­σισμούς άλλων χωρών, μ' εκείνα δηλαδή τα κινήματα που παρουσιά­ζονται σα φασιστικά· το γεγονός ότι είναι κατά βάθος εθνικιστικά, τα εξαναγκάζει να αντιταχθούν στο ιταλικό έθνος.
Ένας ουγγρικός φασισμός σαν παράδειγμα δεν μπορούσε να έχει άλλο τελικό σκοπό από την προ­σάρτηση του Φιούμε στην Ουγγα­ρία.
Αντίθετα ο Φουτουρισμός είναι ένα κίνημα με διεθνιστικό χαρακτή­ρα. Ο ίδιος ο Marinetti παραδέ­χεται ότι υπάρχουν φουτουριστές Ρώσοι, Αμερικανοί, Αυστραλοί, Γερμανοί...
Τα ποιήματα του, φτιαγμένα από σύμβολα, προσανατολίζονται πραγματικά προς τον διεθνισμό και το VOLAPUCK. Το νόμιμο παιδί του Φουτουρισμού είναι η κίνηση DADA, μια κίνηση που γεννήθηκε στην Ελβετία κατά τη διάρκεια του πολέμου, μέσα σ' ένα καθαρά ουδέτερο και αντεθνικιστικό χώρο, κάτω από την διεύθυνση του Tristan Tzara, που είναι, αν δεν κάνω λάθος, Ρουμάνος και τυπικά δίχως ρίζες.
Η κίνηση DADA, αν μπορεί
ποτέ να έχει κάποιο νόημα, δεν μπορεί να είναι άλλο από την πε­ριφρόνηση για όλα τα ιδανικά του πολέμου. Στάθηκε η μεγαλύτερη και η πιο λογική εκδήλωση αναρχίας μετά το πόλεμο.
Όσο για τον Φουτουρισμό, πρέ­πει να αναγνωρίσουμε ότι σ' ένα μοναδικό κράτος μπόρεσε να βρει την λογική του θέση: στη Ρωσία.
Εκεί ο Φουτουρισμός και ο Μπολσεβικισμός υπέγραψαν συμ­μαχία. Η επίσημη τέχνη του Μπολσεβικισμού δεν ήταν άλλη από εκείνη του Φουτουρισμού.
Τα μνημεία της επανάστασης, τα πλακάτ, τα βιβλία, φέρουν τα σημά­δια της τέχνης των φουτουριστικών ιδεών. Όλα αυτά έχουν λογική και συνέπεια.
Οι δύο επαναστάσεις, οι δύο αντιιστορίες, έχουν συμμαχήσει. Τό­σο η μία όσο και η άλλη επιθυμούν να καταστρέψουν το παρελθόν και να δημιουργήσουν τα πάντα πάνω σε καινούργιες, βιομηχανικού τύ­που, βάσεις. Το εργοστάσιο στά­θηκε η πηγή των Μπολσεβίκικων πολιτικών ιδεών. Το ίδιο υπήρξε και η έμπνευση της φουτουριστι­κής τέχνης.
Δεν υπάρχει λοιπόν κανένας τρό­πος ταύτισης της φουτουριστικής τέχνης με τον ιταλικό Φασισμό. Ωστόσο η σύγχυση που δημιουργήθηκε από την προσέγγιση των προσώπων, τις τυχαίες συναντήσεις, τον αναβρασμό των δυνάμεων που έφεραν τον Marinetti δίπλα στον Mussolini, εξακολουθεί να παραμένει. Κάτι τέτοιο ίσως και να βόλευε κατά τη διάρκεια της επαναστατικής περιόδου. Τώρα όμως σε μια περίοδο διακυβέρνησης είναι απαράδεκτη.
 Ο ιταλικός φασισμός δεν μπο­ρεί να δεχτεί το καταστροφικό πρό­γραμμα του Φουτουρισμού και οφείλει εξ αίτιας της ιταλικής του λογικής να αποκαταστήσει για μια ακόμη φορά εκείνα τα στοιχεία πού είχαν συγκρουστεί με τον φουτου­ρισμό.
Από την εφημερίδα: IL SECΟLO  3 Ιουλίου 1923.
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΝΕΑ ΤΑΣΗ Τεύχος 3 Αύγουστος-Οκτώβριος 1987)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου